Na de provinciale verkiezingen

Hoe stabiel is Nederland nog?
De verkiezingen voor de Provinciale Staten zijn uitgelopen op een test voor ’s lands politieke stabiliteit. De monsterzege van Caroline van der Plas’ BBB, in combinatie met een nederlaag voor de regerende centrumcoalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie en een tegenvallende uitslag voor de ‘linkse wolk’, is testing the limits, zoals een vooraanstaand minister het woensdagavond formuleerde.

De provinciale verkiezingen zijn een grootscheeps, massaal en massief protest vanaf het middenrif geworden. Het ging al lang niet meer over stikstof alleen, het oversteeg de tegenstelling tussen Randstad en rand. Het is een schreeuw van ongenoegen geworden. De golf van onbehagen heeft de randen van het landen bereikt.

Maar het is niet zo zeer de overweldigende overwinning van BBB die woensdag 15 maart 2023 tot een memorabele dag maakt. Er zijn wel eerder partijen vrijwel uit het niets omhoog geschoten. Vier jaar geleden zag Nederland Baudets uil van Minerva uitvliegen – om binnen de kortste keren fladderend neer te storten. Ook Fortuyns revolutie mislukte zo. Wie garandeert dat het niet opnieuw gebeurt?

Jan Schinkelshoek
Foto: Nils van Houts

Dat de positie van de coalitie rondom Rutte’s vierde kabinet in de Eerste Kamer na woensdag zal verzwakken is evenmin bijzonder. Al jarenlang weet deze premier om te gaan met een oppositionele meerderheid in de Senaat. Het heeft zijn kabinetten tot nu toe geen moment in gevaar gebracht. Mark Rutte wist altijd wel een ‘geitenpaadje’ te vinden.
Het ontregelende van woensdag is dat een partij, een protestpartij, bijna uit het niets het partijpolitieke establishment te kijk zet. Overal heeft BBB stemmen vandaan gehaald. Binnen de coalitie hebben vooral CDA en VVD en waarschijnlijk ook D66 er onder geleden, de linkse combinatie is er door overschaduwd. Dat kan niet anders dan lang natrillen. En niet alleen bij het opnieuw gehalveerde CDA. Hoe houdbaar is het kabinet nog?

Zelfs als Rutte IV niet uit elkaar valt – waarom nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer uitschrijven, waarom BBB in de kaart spelen? – start het kabinet de tweede helft van de wedstrijd met een lelijke achterstand. Hoe denkt het de stikstokproblematiek aan te pakken? Hoe verder met pensioenen, immigratie en energietransitie? Zelfs als het een (krappe) meerderheid weet te construeren over links, geef je het Rutte c.s. te doen om unverfroren door te zetten – tegen weerspannige provincies, tegen de stemming in het land in.

Hoe het verder moet? Zelfs Mark Rutte kon het woensdag niet zeggen.

 

Jan Schinkelshoek, 16 maart 2023