Rond de jaarwisseling is weer de discussie opgelaaid over de wenselijkheid een kiesdrempel in te voeren bij de komende Tweede Kamerverkiezingen, in 2025. Aanleiding is het wetsontwerp van minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) om een kiesdrempel in te voeren voor gemeenteraden en Provinciale Staten, om daar een halt toe te roepen aan de versplintering. Emeritus-hoogleraar en oud-senator Joop van den Berg dacht: waarom dan ook niet meteen in de Tweede Kamer en stelde met enkele anderen een petitie op die zij willen aanbieden aan de Tweede Kamer.
De noodzaak voor een kiesdrempel lijkt mij evident. De versplintering van de Tweede Kamer neemt onwerkbare vormen aan. Een persoonlijke noot: toen ik – begin twintig – als parlementair redacteur van het NOS Journaal in de jaren ‘70 mijn eerste schreden zette in de ‘Oude Zaal’ hadden de grootste partijen PvdA en CDA respectievelijk 53 en 49 zetels. Ook toen waren er ‘kleintjes’: er waren acht fracties met minder dan 10 zetels. Nu zijn dat er twee keer zoveel.
Het gebrek aan grote partijen en de overdaad aan splinters is fnuikend voor het aanzien van het parlement. De kwaliteit van de besluitvorming zakt steeds verder weg en het vertrouwen in de politiek navenant. Zowel bij bewindspersonen als Kamerleden leidt dit tot krampachtig gedrag. ‘Als ik maar geen fouten maak’. De profileringsdrang neemt groteske vormen aan. Het gaat om ophef, rellen. Zo haal je de media en kun je de sociale media bedienen. Zendtijd voor politieke partijen wordt door sommige partijen gevuld met het gebral vanaf het spreekgestoelte in de Tweede Kamer. Kijk mij eens belangrijk wezen…
Het bezwaar tegen splinterpartijen is ook dat zij in hun eentje of met enkelen niet het hele controlerende en wetgevende veld aan kunnen. Dus moet je opvallen door je zwarte krullen en je Ierse voornaam of moties indienen waarvan je zeker weet dat die massaal worden verworpen.
Het bezwaar dat klinkt tegen een kiesdrempel is dat dan specifieke geluiden van een kleine minderheid niet meer in de Tweede Kamer gehoord zullen worden. Maar dat is de vraag. Als kleine partijen zich aansluiten bij een grotere partij kunnen die geluiden misschien juist wel beter gehoord worden en kunnen de politici juist meer invloed uitoefenen. Politiek gaat ook om macht. Oud-burgemeester Paul Scholten kwam vorig jaar overigens met een andere interessante gedachte. Hij bedacht een alternatief voor een kiesdrempel, namelijk Tweede Kamerverkiezingen in twee rondes.
Dat zou er volgens mij als volgt uit kunnen zien. In de eerste ronde kunnen alle partijen die dat willen meedoen aan de verkiezingen. Na enkele weken komt er een tweede ronde waarbij alleen de tien grootste partijen nog meedoen. De afgevallen partijen gaan onderhandelen met die partij van het overgebleven tiental die het meest aansluit bij hun ideeën, met als doel om een deel van hun agenda toch verwoord te krijgen. Vervolgens geven zij het stemadvies aan hun aanhang om op die partij te stemmen. Zo gaat er geen stem verloren en wordt elk geluid toch gehoord in de Tweede Kamer. Tien partijen is overzichtelijk en de Kamerleden kunnen dan eindelijk weer gaan doen waar ze voor gekozen zijn: het mede-wetgeven en het controleren van de regering. Met minder splinterpartijen moet dat kunnen lukken. Er moet echt wat gebeuren.
Jaap van der Ploeg